zondag 25 september 2011

Ik wil wel, maar mijn brein niet!

Je neemt je voor vanaf nu anders te reageren op die vervelende collega. Bij het volgende beoordelingsgesprek laat je je niet meer overtroeven door je baas. De volgende keer als een vreemde je aanspreekt, sta je niet meer met een mond vol tanden. Vanaf morgen blijf je van alle chocolade af.

Je brein heeft andere plannen

Herken je iets? Zo niet, dan kun je vast zelf direct een eigenschap of gewoonte noemen waar je graag vanaf wilt. Keer op keer neem je je voor je leven te beteren. Dit keer gaat het wel lukken! Maar steeds lijkt het alsof jij wel wilt, maar je brein hele andere plannen heeft.

Martijn Frijters heeft het in zijn boek "De kracht van gedachten" over de olifant en zijn berijder. Hiermee wil hij het verschil aangeven tussen je bewustzijn en de automatische piloot. Welke van deze twee de olifant is....? Je raadt het al!

Met deze beeldspraak wordt meteen duidelijk waarom het zo moeilijk is te veranderen: een olifant beweegt wel, maar vooral traag en gestaag in de vertrouwde richting. Die stuur je niet zomaar even een andere kant op.

Jij bent óók die olifant

Maar die berijder zit er niet voor niets op. Mensen veranderen wel degelijk. Maar niet door gefrustreerd en ongeduldig steeds in de flanken van hun olifant te trappen. Realiseer je dat jij óók die olifant bent. Zou jij enthousiast de voorgestelde nieuwe route inslaan als iemand je op deze onvriendelijke manier er naartoe probeert te dirigeren?

Van mensen die dingen goed onthouden, wordt niet voor niets gezegd dat ze een "olifanten geheugen" hebben. Olifanten zijn slimme dieren die zich in barre tijden waterroutes uit een ver verleden kunnen herinneren om er vervolgens zo naartoe te wandelen.

In deze kracht zit tegelijkertijd de zwakte: oude patronen zijn dusdanig goed ingesleten, dat er blind op gevaren (of gelopen) wordt. Conclusie: het aanleren van nieuwe gewoontes vergt veel tijd. Laat dat nou precies zijn wat we niet hebben.

Ik wil alles en dat wil ik NU!

Tenminste, we zijn ongeduldig. Zeker in de huidige tijd. Alles moet snel, snel en vooral NU. Als iets niet meteen lukt, vinden we onszelf vaak ook nog een sukkel. Zo creëren we ideale omstandigheden om het bij de oude, vertrouwde olifant te laten. Terwijl de berijder al foeterend steeds roder aanloopt van irritatie.

Met zo'n veeleisende mentaliteit zit je jezelf dus behoorlijk in de weg. Als je tenminste wilt veranderen. En dat wil je, anders had je niet tot hier doorgelezen. Je ogen kijken verlangend uit naar een oplossing, dé opmerking waarmee alles duidelijk wordt en veranderen een koud kunstje.

Ik zou het je graag makkelijk maken, maar het is fysiologisch gezien nou eenmaal niet mogelijk. Er zijn zoveel processen die efficiënt uitgevoerd moeten worden door die grote automatische piloot. Anders zou je veel te veel over van alles moeten nadenken. "Fight, flight or freeze" is niet voor niks door de natuur uitgevonden. Uiteindelijk gaat het maar om één ding: overleven!

Computercrash voelt levensbedreigend

Al komen we in het dagelijkse leven geen gevaarlijke tijgers meer tegen en hoeven we niet continu te vrezen voor ons leven, onze hersenen reageren alsof dat wel het geval is. Aan het zogenaamde "limbische systeem" is weinig veranderd. Het wordt al geactiveerd als je denkt aan de afspraak met een prospect morgen, als je computer blijft hangen in één of ander programma of als je naar je werkt rijdt en hoopt dat je die ene vervelende collega niet zult tegenkomen.

Wat mij betreft is "de truc" je bewust te zijn van je gedrag, gedachten en de onderliggende overtuigingen. Onderzoek wat er aan je gevoelens en gedrag ten grondslag ligt. Stel vervolgens kritische vragen aan jezelf:

  • Zijn er harde bewijzen voor deze zienswijze? 
  • Help je jezelf verder door eraan vast te houden? 
  • Als je er anders tegenaan kijkt, wat zie je dan?

Deze vragen stellen je in staat nieuwe, constructieve gedachten te vormen die je wél verder helpen. Je neemt het heft in eigen handen: je doet iets aan de manier waarop jij met iets omgaat. Daar heb je tenminste invloed op.

De knop om!

Voelen dat je zelf een knop om kunt zetten in je hoofd geeft een goed gevoel. Op die positiviteit moet je teruggrijpen op de momenten dat het tegenzit. Als je moe en snel geïrriteerd bent, je net ruzie hebt gehad met je geliefde, de deadline van dat grote project in je nek hijgt of wat dan ook.

Complimenteer jezelf iedere dag met alle stapjes in de goede richting. Doe het rustig aan, maak het jezelf niet meteen te moeilijk en wees niet te hard als het in een bepaalde situatie niet gelukt is je nieuwe gedrag te vertonen. Wees vergevingsgezind, zowel voor jezelf als anderen.

Na verloop van tijd zul je merken dat je een nieuwe gewoonte hebt aangeleerd. Al dat oefenen heeft geresulteerd in een ander stukje olifant. Je hoeft er geen moeite meer voor te doen. Het is geen strijd meer. De berijder en de olifant zijn één geheel.

Op naar de volgende verandering...!

zondag 18 september 2011

Hoe ons brein verandering in de weg zit

Menselijk gedrag veranderen, is één van de moeilijkste dingen die er is. Dat is algemeen bekend. Maar hoe komt dat toch? Waarom is het zoiets wezenlijks van de menselijke natuur?

De verklaring is in principe heel simpel: het zit van nature besloten in de werking van het menselijk brein. Natuurlijk is dat slechts een heel klein stukje van het antwoord. Want wat betekent dat en kun je er zelf nog invloed op uitoefenen of ben je overgeleverd aan je fysiologie?

Gevaar minimaliseren en genot maximaliseren

Ons brein kent twee basisreacties die als volgt te omschrijven zijn: 

  • Wat als plezierig wordt ervaren, trekt aan, waardoor je er nog meer van wilt.
  • Wat als onplezierig wordt ervaren, stoot af en veroorzaakt een “fight, flight or freeze” respons (vechten, vluchten of verstijven).

Onze moderne samenleving bestaat relatief gezien nog maar zeer kort. Onze hersenen evolueren echter veel langzamer dan onze cultuur. Waardoor e.e.a. niet meer parallel loopt. Dat geeft in onze huidige, snel veranderende tijd nogal wat problemen.

Verandering = gevaar

Eén van de belangrijkste dingen die we ons moeten realiseren, is dat verandering door de hersenen als gevaar gepercipieerd wordt. De mate van verandering die een mens in één keer aankan, verschilt per individu.

In z’n algemeenheid kan gesteld worden dat veranderingen die de dagelijkse gang van zaken wezenlijk verandert, bij de meeste mensen de 'fight, flight or freeze' respons oplevert. Eigenlijk niet zo vreemd als je bedenkt dat in de oertijd een verandering in het struikgewas, een gevaarlijk roofdier kon betekenen.

Maar laat verandering nou net één van de wezenskenmerken van deze tijd zijn. Nog los van veranderingsprocessen binnen organisaties: de buitenwereld raast ook steeds sneller verder. Er is eigenlijk geen keus meer: je moet mee, anders overleven jij en je bedrijf het simpelweg niet.

Van theorie naar praktijk

Wat kun je concreet doen met deze kennis van de werking van het brein? Hoe kun je deze vertalen naar een bedrijfssituatie? Hierop zijn twee antwoorden te geven die samen de basis vormen van iedere veranderingsaanpak.

Kennis = de sleutel

Uit wetenschappelijk onderzoek zijn geruststellende resultaten naar voren gekomen. Kennis van de werking van het brein blijkt namelijk de effectiviteit van mensen te verhogen. Tenminste, als mensen met de verworven kennis aan de slag gaan en deze praktisch toepassen in alledaagse situaties.

In het begin zal deze benaderingswijze moeite kosten. Want ook dit is een verandering! Maar door de inzichten concreet toe te passen, ontstaan nieuwe netwerken in de hersenen die door herhaald gebruik steeds makkelijker in werking treden. Na verloop van tijd wordt het min of meer een automatisme. Een manier van doen en 'zijn'.

Stapje voor stapje

Als het brein zoveel moeite heeft met veranderingen, mag het duidelijk zijn wat er gebeurt als mensen met reorganisaties of branding trajecten geconfronteerd worden. In dat soort processen worden bijna altijd veel te grote stappen genomen. Helaas ben je dan niet sneller thuis, maar juist verder van huis.

Het is niet zo “dat mensen het maar niet snappen!” Je medewerkers zijn echt niet dom. Ze krijgen simpelweg teveel in één keer op hun bord. In de directiekamer is er waarschijnlijk maandenlang over gedelibereerd, maar van de werknemers wordt verwacht dat ze het direct oppakken en er vol goede moed mee aan de slag gaan.

Kortom: doorloop het proces stapje voor stapje. Weliswaar consequent en onvermijdelijk, maar in een tempo dat bijgehouden kan worden. Een leider die te ver op de troepen vooruit loopt, heeft al heel snel geen volgers meer, laat staan aanhangers.

Ons brein helpen veranderen

Als we al het voorgaande in gedachten nemen, welk beeld kristalliseert zich dan uit? Iedere organisatie is natuurlijk anders, maar er vormt zich wel een algemeen referentiekader:

Een prachtige toekomstvisie schetsen, de grote lijnen uitzetten, vinden de meeste directeuren en managers het leukst om te doen. De werkvloer moet het vervolgens invullen en uitvoeren.


Voor de meeste mensen staat die prachtige visie echter mijlenver af van hun huidige belevingswereld en heeft daardoor een afstotende in plaats van inspirerende werking. Zorg er dan ook voor dat je weet wat er speelt onder je mensen, zodat je kunt inschatten hoeveel speelruimte je hebt. Misschien minder spannend (geen grootse verhalen), maar wel effectiever (rendement op de lange termijn).

Het positieve neveneffect is dat mensen zich gehoord voelen. Een plezierig gevoel, wat het brein ontvankelijker maakt. Vertrouwen is in dit kader cruciaal. Je kunt je alleen kwetsbaar opstellen in een veilige omgeving. Is er geen vertrouwen, dan gaat de deur onherroepelijk dicht. Omdat de situatie dan als 'gevaarlijk' beoordeeld wordt.

Er zijn altijd mensen die beter aansluiten bij wat je wilt bereiken, al zijn het er maar een paar. Zij verdienen alle aandacht. Want de reden dat zij meer aan kunnen, komt omdat de veranderingen aansluiten bij persoonlijke (onbewuste) kernwaardes. Als dat het geval is, zien mensen de verandering niet als een bedreiging. Integendeel!

Deze ambassadeurs, 'gewone' medewerkers binnen de organisatie, hebben een vaak onderschatte impact. Want hun enthousiasme en inzet voor 'de goede zaak' geeft het bedrijf de broodnodige extra energie om vol te houden en door te zetten. Daarnaast worden goed geformuleerde aanwijzingen van gewaardeerde collega’s niet zo snel als bedreigend ervaren. Waardoor je dus minder kans loopt op de 'fight, flight or freeze' respons.

Conclusie

Na deze korte uiteenzetting kunnen we concluderen dat kennis van de werking van het brein en het stap voor stap doorlopen van veranderingen, bijdragen aan het succesvol starten en uitrollen van een Internal Branding- of veranderingsproces. Het zijn mogelijkheden die niet onbenut moeten blijven!

zondag 11 september 2011

Wat zijn volgens je brein de leukste mensen?

Sociale wezens hebben sociale behoeftes

Uit veel recent hersenonderzoek met de nieuwste technieken blijkt steeds weer: overleven betekent voor je brein veel meer dan genoeg eten en drinken, beschutting en bescherming. Mensen zijn extreem sociale wezens, dus dat sociale kwesties net zo relevant zijn, is niet verrassend.

Hier bewuster mee omgaan, zou menselijke verhoudingen flink kunnen verbeteren. Maar verandering begint altijd eerst met bewustwording. Dus wat zijn de "sociale domeinen" waar je hersens net zo heftig op reageren als ging het om zaken van leven of dood?

  • Status
  • Zekerheid
  • Autonomie
  • Verbondenheid
  • Eerlijkheid

Vaak gaat het om een combinatie van elementen. Bijvoorbeeld: Je wordt op je werk publiekelijk onterecht fel aangevallen. In een dergelijke situatie wordt niet alleen je status aangetast, maar ook je gevoel van zekerheid en verbondenheid. Om over de oneerlijkheid ervan nog maar te zwijgen!

Bij sociale pijn worden dezelfde breingebieden geactiveerd die ook betrokken zijn bij het voelen van fysieke pijn. Met één groot verschil: sociale pijn duurt langer en is moeilijker te verwerken. Daarbij komt ook nog eens dat de herinnering aan sociale pijn, je deze opnieuw laat beleven.

Dus wat zijn dan de leukste mensen om mee te werken?

Eigenlijk weet je dat wel, want waarschijnlijk heb je het al eens ervaren. Het is heel fijn om met iemand om te gaan die je laat zien waar je goed in bent (status verhogend), iemand die duidelijk is over zijn verwachtingen van jou (groter gevoel van zekerheid), iemand die jou je eigen beslissingen laat nemen (meer autonomie), iemand die in jou als mens geïnteresseerd is en naar overeenkomsten i.p.v. verschillen zoekt (schept verbondenheid) en die je fair behandelt.

Dan voel je je kalmer, gelukkiger, zelfverzekerd, meer verbonden en slimmer. Waardoor je meer aankunt en de wereld groter lijkt. Omdat dit zo'n fijn gevoel is, wil je tijd met die persoon doorbrengen en diegene zoveel mogelijk helpen. Kortom, een win-win situatie.

Waarom lijkt het alsof er maar weinig van zulke mensen zijn?

Omdat we zo vaak onze eigen status verhogen ten koste van een ander. Ook wel competitie en rivaliteit genoemd. Handig als je 100 meter hordes moet lopen op de Olympische Spelen, maar nogal onhandig als je met z'n allen bij hetzelfde bedrijf werkt en gezamenlijke doelstellingen wilt realiseren.

Dus speel eens wat vaker tegen jezelf. Word beter in wat je doet en wat je leuk vindt. Versla jezelf. Want ook dat geeft een enorme boost. Zonder dat anderen daar last van hebben. Sterker nog, als je je voortgang en uitdagingen deelt, groeit de verbondenheid en de behoefte elkaar te helpen.

Laat dat nou precies zijn waarom het gaat. Een mooie (bedrijfs)toekomst bouw je tenslotte niet alleen. Je moet er sámen wat voor over hebben.